Beta-karoten - źródła, wpływ na organizm, skutki niedoboru i przedawkowania (2024)

Autor

Lidia Banach

4 min czytania

Beta-karoten - uważasz, że pomoże Ci zachować zdrowie i promienny wygląd? Możesz się bardzo pomylić. Powszechnie się uważa, że beta-karoten jest źródłem młodości i zdrowia. Ale mimo badań potwierdzających korzyści związane z jego suplementacją, do tej pory nie uzyskano definitywnej odpowiedzi na pytanie, czy przyjmowanie beta-karotenu lub innych karotenoidów jest korzystne, szkodliwe czy obojętne.

SPIS TREŚCI

  • Czym są karotenoidy?
  • Naturalne źródła beta-karotenu
  • Beta-karoten – wpływ na organizm
  • Beta-karoten – właściwości prozdrowotne
  • Objawy niedoboru karotenoidów w organizmie
  • Przedawkowanie witaminy A – objawy i skutki

Czym są karotenoidy?

Karotenoidy to silne przeciwutleniacze, które mają działanie lecznicze. Choć udało się wyodrębnić 600 ich rodzajów, to tylko sześć z nich jest wykorzystywanych w znaczny sposób przez organizm. Spośród nich największą aktywność wykazuje właśnie beta-karoten. Działanie pozostałych karotenoidów, czyli alfa-karotenu, kryptoksantyny, zeaksantyny, luteiny i likopenu jest niewielkie.

Naturalne źródła beta-karotenu

Beta-karoten, prekursor witaminy A, występuje w owocach (arbuz, brzoskwinia, mango, melon, morele, śliwki, wiśnie i pomarańcze) oraz warzywach (marchew, bakłażan, brokuły, dynia, pomidor, szpinak, bataty i natka pietruszki). Jego źródłem są też algi morskie.

  1. 10 najzdrowszych polskich warzyw

Badania epidemiologiczne prowadzone w różnych krajach świata, porównujące zwyczaje żywieniowe z zapadalnością na choroby cywilizacyjne (choroby serca, nowotwory) wykazały, że osoby, które spożywają duże ilości warzyw i owoców rzadziej zapadają na te choroby niż osoby spożywające posiłki wysokoenergetyczne i bogate w tłuszcze. Dlaczego tak jest?

Wydaje się, że jednym z czynników działających ochronnie mogą być właśnie karotenoidy, a zwłaszcza beta-karoten. Pewności jednak nie ma, bo choć wiadomo, że beta-karoten jest silnym antyoksydantem, usuwa wolne rodniki z organizmu i spowalnia procesy starzenia, nadal potrzeba danych potwierdzających jego wpływ na utrzymanie prawidłowego stanu skóry i błon śluzowych oraz różnicowanie się i rozwój komórek nabłonka. Naukowcy także podkreślają, że w zależności od źródła pochodzenia beta-karotenu, z tej samej ilości związku otrzymujemy inną aktywność witaminy A.

Zobacz: Antyoksydanty w diecie – właściwości i występowanie. Jaka jest ich rola?

Beta-karoten – wpływ na organizm

Czy to znaczy, że produktów bogatych w beta-karoten nie warto spożywać? Wręcz przeciwnie. Tym bardziej, że uważa się, że beta-karoten wpływa na obniżenie stężenie cholesterolu we krwi i zmniejsza ryzyko chorób serca. Jak silny jest to wpływ, tego do końca nie wiadomo. Dlatego potrzebne są szersze badania.

Otwarte pozostaje też pytanie, czy na każdego beta-karoten działa w taki sam sposób. Tu głosy też są podzielone. A przecież wiadomo, że osoby, które spożywają pokarmy bogate w witaminę A, przekształcają beta-karoten w niewielkiej ilości, a osoby o wysokim statusie witaminy A w organizmie mogą go wcale nie konwertować. Dlatego, choć wiadomo, że beta-karoten korzystnie oddziałuje na wzrost kości i włosów, nie każdy zaobserwuje u siebie korzystne zmiany.

  1. Napój drożdżowy na odchudzanie, cerę, włosy i trądzik - jak przyrządzić?

Beta-karoten – właściwości prozdrowotne

Karotenoidy mają także działanie ochronne na grasicę, główny gruczoł układu immunologicznego, dzięki temu poprawiają odporność i chronią przed infekcjami. Szereg badań potwierdza też, że im wyższe stężenie karotenoidów w surowicy krwi lub im większe ich spożycie, tym mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń komórkowych. Udowodniony też został korzystny wpływ karotenoidów na funkcję białych krwinek.

Beta-karoten najczęściej stosowany jest jako czynnik osłaniający w fotodermatozach, kiedy konieczna jest ochrona przed promieniowaniem UV. Przypuszcza się też, że beta-karoten ma działanie zmniejszające ryzyko zachorowania na nowotwór wargi, przełyku, krtani i płuc. Ale nie zostało to jeszcze wystarczająco udokumentowane.

Czytaj też: Witaminy dla dzieci - jakich nie może zabraknąć w zdrowej diecie?

Objawy niedoboru karotenoidów w organizmie

Gdy w surowicy krwi jest niskie stężenie karotenoidów, możemy zaobserwować u siebie objawy charakterystyczne dla niedoboru witaminy A jak:

  1. kurza ślepota, czyli zaburzenie widzenia w warunkach słabego oświetlenia,
  2. sucha, zrogowaciała, łuszcząca się skóra,
  3. kruche, wolno rosnące paznokcie,
  4. suche, łamliwe włosy,
  5. suchość śluzówek,
  6. u dzieci zaburzenia wzrostu,
  7. zaburzenia płodności.

Jaki jest związek między karotenoidami a witaminą A? Dzięki hormonom tarczycy, białkom, cynkowi i witaminie C organizm wytwarza z karotenoidów witaminę A. Jeśli ta przemiana przebiega w sposób prawidłowy, karotenoidy mogą spełniać funkcje witaminy A i korzystnie działać na wszystkie wymienione procesy. Należy jednak pamiętać, by jej nie przedawkować.

Sprawdź: Witamina D - dlaczego warto suplementować witaminę D?

Przedawkowanie witaminy A – objawy i skutki

Mimo że witamina jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, trzeba pamiętać, by nie przyjmować jej w nadmiarze. Zbyt duże ilości witaminy A mogą spowodować uszkodzenie narządu wzroku, kości, problemy skórne, zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym. Nadmiar witaminy A może być toksyczny dla wątroby i prowadzić do patologii układu rozrodczego.

Do objawów przedawkowania witaminy A należą:

  1. osłabienie,
  2. nudności,
  3. wymioty,
  4. choroby skóry,
  5. zaburzenia psychiczne,
  6. u kobiet zaburzenia miesiączkowania,
  7. Duże dawki witaminy A u kobiet w ciąży mają działanie teratogenne (uszkadzające płód).

Choć można spotkać się z opinią, że przyjmując beta-karoten nie można doprowadzić do hiperwitaminozy, ustalona została jego maksymalna dzienna dawka na poziomie 25 mg. Większe spożycie karotenoidów może być szkodliwe.

Na uwagę zasługuje też fakt, że dzienne zapotrzebowanie na beta-karoten nie zostało ustalone z uwagi na jego duże rozpowszechnienie w przyrodzie i brak bezpośredniego efektu witaminowego. Więc zanim podejmiemy decyzję o konieczności suplementacji beta-karotenu warto się zastanowić, czy rzeczywiście tego potrzebujemy. Może zamiast łykania tabletek lepiej i zdrowiej sięgnąć po surową marchewkę?

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.

Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.

Treści z serwisu Medonet mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem a jego lekarzem. Serwis ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

  • Print Icon
  • Mail Icon
  • beta-karoten
  • witaminy i minerały
  • witamina A

Rekomendowane dla Ciebie

Beta-karoten - źródła, wpływ na organizm, skutki niedoboru i przedawkowania (2024)
Top Articles
Latest Posts
Recommended Articles
Article information

Author: Jamar Nader

Last Updated:

Views: 6691

Rating: 4.4 / 5 (75 voted)

Reviews: 90% of readers found this page helpful

Author information

Name: Jamar Nader

Birthday: 1995-02-28

Address: Apt. 536 6162 Reichel Greens, Port Zackaryside, CT 22682-9804

Phone: +9958384818317

Job: IT Representative

Hobby: Scrapbooking, Hiking, Hunting, Kite flying, Blacksmithing, Video gaming, Foraging

Introduction: My name is Jamar Nader, I am a fine, shiny, colorful, bright, nice, perfect, curious person who loves writing and wants to share my knowledge and understanding with you.