Beta-karoten, czyli prowitamina A (retinol) to związek chemiczny występujący naturalnie w wielu warzywach i owocach o pomarańczowym kolorze. Beta-karoten m.in. chroni skórę przed szkodliwym promieniowaniem UV i ma działanie przeciwzmarszczkowe. W jakich produktach naturalnie występuje i czy tabletki z β-karotenem to dobre rozwiązanie, by dostarczyć ten związek do organizmu? Odpowiadamy na te i inne często zadawane pytania.
Czym jest beta-karoten?
Beta-karoten to związek chemiczny naturalnie wstępujący w produktach roślinnych. To przedstawiciel karotenoidów, a więc grupy substancji barwnikowych, które nadają tkankom roślinnym żółtą, pomarańczową i czerwoną barwę. Zagłębiając się bardziej w szczegóły, beta-karoten należy karotenoidów o charakterze prowitaminy A, podobnie jak alfa-karoten i beta-krypoksantyna. Wymienione związki są dla organizmu zapasowym źródłem tej witaminy, przy czym beta-karoten ma najsilniejsze działanie. Za sprawą enzymów wątrobowych i nienasyconych kwasów tłuszczowych zostaje przekształcony do witaminy A, która jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania ustroju. Jej funkcje to m.in. wzmacnianie odporności, narządu wzroku oraz dbanie o prawidłowe funkcjonowanie naskórka.
Beta-karoten to najbardziej aktywny izomer prowitaminy A i związek o silnym działaniu przeciwutleniającym. Słynie z właściwości wspomagających opalanie się i zachowanie skóry muśniętej słońcem. Warto wiedzieć, że dba o dobrą kondycję skóry, wspomaga narząd wzroku, a także funkcjonowanie układu odpornościowego.
Gdzie występuje beta-karoten?
Beta-karoten można dostarczyć do organizmu uwzględniając w diecie produkty, które są naturalnym jego źródłem. Zapewniają go produkty roślinne o żółtej, pomarańczowej oraz czerwonej barwie skórki i miąższu, a także zielone warzywa. Te wbrew pozorom również zawierają beta-karoten, lecz jego barwę maskuje chlorofil, czyli barwnik zielony.
Najbogatszym naturalnym źródłem beta-karotenu są:
- sok z marchwi,
- brzoskwinie,
- nektarynki,
- grejpfruty,
- morele świeże,
- morele suszone,
- słodkie ziemniaki (bataty),
- arbuz,
- owoce kaki (persymona),
- pomarańcze,
- melony,
- dynia,
- czerwona papryka,
- natka pietruszki,
- koperek,
- pomidory,
- cykoria,
- szpinak,
- fasolka szparagowa,
- sałata,
- jarmuż.
WAŻNE! Przyswajalność beta-karotenu umożliwia tłuszcz. Dlatego produkty zapewniające ten związek należy spożywać w towarzystwie oleju, orzechów, pestek lub nasion. Sok z marchewki warto więc zagryźć kilkoma orzechami.
Przeczytaj również:
- To pyszne warzywo to tajna broń odchudzających się. Sięgnij po delikatne strączki
- Rodzaje sałat – wartości odżywcze i właściwości sałaty
Beta-karoten w tabletkach zawiera syntetyczną formę tego związku. W przeciwieństwie do produktów roślinnych, w których występują także inne związki zaliczane do karotenoidów oraz witaminy i składniki mineralne, beta-karoten w tabletkach zawiera czysty związek. Ze zdrowotnego punktu widzenia, korzystniejsze jest spożywanie pokarmów, niż tabletek.
Właściwości prozdrowotne i sposób działania beta-karotenu
Najważniejszą zdrowotną właściwością beta-karotenu jest działanie przeciwutleniające. Polega ono na ochronie komórek i tkanek organimu przed szkodliwym wpływem wolnych rodników. To bardzo reaktywne cząstki, które negatywnie wpływają na funkcjonowanie organizmu, przyczyniając się do wielu chorób. Ich przykładami są choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby neurodegeneracyjne, a także choroby nowotworowe.
Beta-karoten a choroby serca
Beta-karoten działa prewencyjnie, przeciwko miażdżycy naczyń krwionośnych, bowiem spożywanie produktów bogatych w ten związek pomaga obniżyć poziom "złego" cholesterolu LDL, natomiast zwiększyć stężenie cholesterolu frakcji HDL. Tym samym chroni przed powikłaniami miażdżycy, a więc zakrzepicą, udarem mózgu i zawałem serca.
Polecamy również poradniki:
- Ten objaw udaru mózgu możesz poczuć jako pierwszy. Nie lekceważ go!
- Tak rozpoznasz zawał serca. Gdy pojawią się te objawy, nie zwlekaj, tylko działaj!
Beta-karoten na mocny wzrok
Beta-karoten ma korzystny wpływ na narząd wzroku. W organizmie zostaje przemieniony do witaminy A, która buduje rodopsynę. To światłoczuły barwnik obecny w pręcikach zlokalizowanych na siatkówce oka, który warunkuje prawidłowe widzenie w ciemności. Ponadto badania naukowe wykazały, że dieta bogata w beta-karoten zmniejsza częstość występowania niektórych chorób oczu, m.in zaćmy i zwyrodnienia plamki żółtej.
Beta-karoten na piękną skórę
Beta-karoten jest pomocny w leczeniu trądziku pospolitego (terapia retinoidami, czyli pochodnymi witaminy A). Chroni skórę przed niekorzystnym wpływem promieniowania UV podczas słonecznych dni działając jak naturalny filtr ochronny. Dzięki witaminie A oraz witaminie D skóra podczas opalania nabiera pięknego brązowego odcienia, co zapobiega powstawaniu plam i nieestetycznych przebarwień. Ten związek chroni komórki przed starzeniem się i opóźnia występowania zmarszczek.
Beta-karoten na odporność ze stali
Beta-karoten stymuluje układ odpornościowy i przyczynia się do ochrony go przed drobnoustrojami. Składnik ten ma również działanie wspomagające skórę, bowiem uczestniczy w syntezie pod wpływem promieniowania słonecznego, ochronnej melaniny oraz nasila procesy regeneracyjne tkanek. Działa wzmacniająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego i dróg oddechowych, co chroni przed infekcjami i zapobiega rozedmie płuc.
Beta-karoten na nowotwory
Badania naukowe potwierdziły, że spożywanie produktów bogatych w beta-karoten i suplementacja prowitaminy A może mieć duże znaczenie w profilaktyce zmian nowotworowych w przypadku raka krtani, przełyku, jamy ustnej i pęcherza moczowego. Nie jest natomiast korzystna suplementacja prowitaminy A w przypadku osób palących papierosy – może to zwiększać ryzyko rozwoju nowotworu płuc.
Czytaj: Retinol zakazany? Tych kosmetyków wkrótce już nie kupisz. Unia Europejska zabrania sprzedaży konkretnych produktów z uwagi na bezpieczeństwo
Wskazania do suplementacji prowitaminy A
Beta-karoten jest związkiem szeroko rozpowszechnionym w produktach spożywczych, które powinny stanowić bazę codziennej zdrowej diety. Zamiast sięgać po tabletki z beta-karotenem, warto najpierw postawić na jego naturalne źródła, a więc warzywa i owoce! Ich wyższość polega również na tym, że zapewniają błonnik pokarmowy, potas i witaminę C, oraz szereg substancji biologicznie czynnych, które mają korzystny wpływ na zachowanie zdrowia.
Żywność bogata w beta-karoten powinna być obecna w diecie każdego, a szczególnie osób zmagających się z fotodermatozami, czyli chorobami skóry spowodowanymi ekspozycją na światło słoneczne i pokrzywkami świetlnymi.
Beta-karoten wskazany jest także dla poprawienia kondycji skóry, ponieważ stymuluje produkcję włókien kolagenowych i regeneruje zniszczone włókna, chroniąc skórę przed powstawaniem zmarszczek, w tym przed fotostarzeniem na skutek promieniowania UV. Przed planowanym urlopem w słonecznym miejscu warto jest na dwa tygodnie wcześniej rozpocząć suplementację beta-karotenu (najlepiej w postaci naturalnej, pijąc każdego dnia szklankę sok z marchewki). W ten sposób przygotujemy skórę na zwiększoną dawkę promieniowania słonecznego.
Należy jednak pamiętać, że stosowanie prowitaminy A nie zastąpi kremu z filtrem. Ochrona zapewniania przez beta-karoten to tylko SPF=2.
Wskazany jest na diecie osób z zaburzeniami widzenia o zmierzchu, bowiem witamina A, do której przekształcany jest w organizmie beta-karoten, wchodzi w skład barwnika wzrokowego w siatkówce oka, który pozwala widzieć w półmroku. Powinien stanowić element profilaktyki zwyrodnienia plamki żółtej, która u osób w podeszłym wieku może prowadzić do utraty wzroku. Chroni również przed rozwojem zespołu suchego oka, który prowadzi do uszkodzenia soczewki i zaćmy.
Warto przeczytać również:
- Jakie właściwości ma witamina A? W jakich produktach występuje?
Beta-karoten pomaga obniżyż poziom cholesterolu LDL, dlatego zalecany jest w profilaktyce antymiażdżycowej. Zmniejsza ryzyko udaru i zawału serca.
Dawkowanie beta-karotenu
Beta-karoten to związek, co do którego nie ma określonych zaleceń dotyczących minimalnych zalecanych dawek, oraz przestróg w odniesieniu do nadmiernych ilości, które mogłyby być niebezpieczne dla zdrowia. Beta-karotenu w zasadzie nie można przedawkować, ponieważ organizm przetwarza do witaminy A tylko taką jego ilość, jakiej potrzebuje. Z tego wynika jego bezpieczeństwo dla kobiet w ciąży.
Witamina A ma działanie teratogenne (czyli szkodliwe na rozwijający się w łonie matki płód), natomiast beta-karoten nie.
Spożywanie każdego dnia soku z marchwi, jedzenie marchewki, a także innych warzyw i owoców o pomarańczowym zabarwieniu można doprowadzić do tzw. żółtaczki marchwiowej. W takiej styuacji skóra, zwłaszcza na wewnatrznych częściej dłoni, nabiera żółtego odcienia. Ten stan nie zagraża zdrowiu i mija po ograniczeniu ilości beta-karotenu w diecie.
Beta-karoten w tabletkach należy przyjmować zgodnie z zaleceniami producenta lub lekarza, choć znacznie lepiej czerpać go ze źródeł naturalnych. Porlaty zawierają one obok beta-karotenu także inne substancje biologicznie czynne.
Przeciwwskazania i środki ostrożności odnośnie konsumpcji beta-karotenu
Przeciwwskazaniem do przyjmowania tabletek z beta-karotenem jest nadwrażliwość na tę substancję, a także ciężka niewydolność wątroby i nerek. Przy poważnym przedawkowaniu beta-karotenu może pojawić się biegunka i ból brzucha. Taka sytuacja jest możliwa wyłącznie po spożyciu zdecydowanie wyższych dawek niż zalecenia producenta, odnośnie zażywania tabletek z beta-karotenem. Beta-karotenu z naturalnych źródeł nie można go przedawkować.
Beta-karoten w ciąży jest całkowicie bezpieczny – przedawkowanie beta-karotenu nie powoduje przedawkowania witaminy A, co może być w ciąży niebezpieczne. W przypadku wątpliwości przyszła mama powinna skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Ostrożnie do suplementacji beta-karotenu powinni podchodzić palacze tytoniu. Suplementacja beta-karotenu w dawce 20 mg/dobę nie tylko nie chroni w ich przypadku przed rakiem płuc, ale wręcz może zwiększać ryzyko rozwoju tego nowotworu. Nie zaleca się zatem suplementacji beta-karotenu osobom palącym papierosy. Natomiast spożywanie warzyw i owoców zasobnych w karotenoidy, w tym w beta-karoten, zmniejsza ryzyko rozwoju raka, w tym raka płuc.
Źródło:
- Gwóźdź E., Gębczyński P.: Owoce pomidora źródłem karotenoidów. Medycyna Rodzinna, 2017
Odmładzająca maseczka z marchewki
Polecane oferty
Materiały promocyjne partnera